«Νάνι το κρίνο της αυγής και της μηλιάς το μήλο
και το διαμάντι το λαμπρό που θάμπωσε τον ήλιο.
Νάνι του που να το χαρώ σαν η ελιά το φύλλο,
σαν ο γιαλός τα κύματα και τα βουνά τον ήλιο.
Κοιμήσου, μέρα όμορφη, νύχτα με τ’ αστρουλάκια,
μπαξέ μου με τα λούλουδα και με τα διασεμάκια.»
Θησαυρός. Ένας αληθινός θησαυρός από του λαού μας το σεπτό και ιερό θησαυροφυλάκιο είναι τα νανουρίσματα της συλλογής αυτής, σχεδόν έργο ζωής της δημιουργού Ζωής Βαλάση.
Η Ζωή Βαλάση, συγγραφέας με σημαντικό και επιπλέον χαριέστατο έργο, όπως λ.χ. τα Ναυτάκι, Το φεγγαράκι πάει εκδρομή, Ο βασιλιάς και τ’ αηδόνι, Η πριγκίπισσα της Παλμύρας, Η επανάσταση των παραμυθιών, Ιστορίες του ασημένιου δάσους, Η αλφαβήτα των λουλουδιών, Τα μαγικά μολύβια και πολλών άλλων, παραμυθιών κυρίως, γράφει σε γλώσσα λαμπρή, με ποικίλματα, ευφρόσυνη γλώσσα, ωραία ελληνική, που ξεδιπλώνεται πλούσια και εύφορη για να αφηγηθεί ιστορίες τωρινές κι άλλες λησμονημένες. Έχει διασκευάσει, επίσης, λαϊκά παραμύθια όπως τα Η Χρυσομαλλούσα, Ο Ζαχαράκης κ.ά., ενώ το εξαίρετο βιβλίο της Παπαρούνα Κόκκινη (Κέδρος), με τις εικόνες της Βίλλυς Λιάπη, είναι συλλογή με παιδικά τραγούδια, ταχταρίσματα, παραμυθοτράγουδα, κάλαντα, και αυτά συγκεντρωμένα από διάφορες περιοχές της πατρίδας μας. Είναι αξιοσημείωτο ότι πολλές νέες μητέρες που γνωρίζω το έχουν δίπλα τους ή και αποστηθίζουν τραγούδια και ταχταρίσματα για να δώσουν χαρά και γέλιο στα μικρά, τα οποία θα τους επιστραφούν σε ανείπωτη ευτυχία.
Η παρούσα συλλογή, Νάνι το κρίνο της αυγής, περιέχει το είδος των δημοτικών τραγουδιών που ονομάζουμε νανουρίσματα. Πρόκειται βέβαια για αριστουργήματα – και όχι μικρά, βέβαια. Τα νανουρίσματα είναι τα τραγούδια που συνοδεύουν την προσπάθεια της μητέρας –πολύ συχνά και της γιαγιάς– να κοιμίσει το παιδί της.
Τα παραμύθια εμφανίστηκαν από την αρχαία εποχή και αυτό είναι ακόμα μια επιβεβαίωση ότι τα έθιμα και οι συνήθειες των λαών διατηρούνται διαχρονικά χωρίς σοβαρές μεταβολές. Ο Θεόκριτος στο 24ο ειδύλλιο διασώζει ένα τέτοιο τραγούδι:
Εύδετ’, εμά βρέφεα, γλυκερόν και εγέρσιμον ύπνον…
Αλλά τα νανουρίσματα δεν είναι μόνον οι προσπάθειες που γίνονται για να αποκοιμηθεί γλυκά το παιδί· είναι και η στενότερη επαφή μητέρας και βρέφους, είναι η τρυφερή παράδοση του ενός στον άλλον, είναι οι στιγμές από μια σχέση βαθιά κι ευτυχισμένη όσο καμιά άλλη στη ζωή.
Στα Προλεγόμενα του καλαίσθητου τόμου, ο οποίος χωρίζεται σε τέσσερις κύριες ενότητες, η Ζωή Βαλάση γράφει: «Η μάνα, που τραγουδούσε σιγανά για να σαγηνεύσει τα όνειρα και να αιχμαλωτίσει τον ύπνο, δε μας συλλογίστηκε εμάς τους διανοούμενους που θα ’ρχόμασταν κάποτε όχι για να αφουγκραστούμε τον καημό και το καμάρι της, αλλά για να πληκτρολογήσουμε το μουρμούρισμα της καρδιάς της και να στοιχειοθετήσουμε την ποίηση των ελπίδων της». Μα πώς αλλιώς θα γινόταν και θα κρατούσαμε τώρα στα χέρια μας αυτό το απόσταγμα αγάπης, χαράς, αναμονής και ελπίδας; Η γράφουσα ευτύχησε να απολαύσει μέχρι τη νηπιακή σχεδόν ηλικία νανουρίσματα και ταχταρίσματα. Στιγμές ιερές και ειρηνικές. Κι εκείνο το νανούρισμα το αξέχαστο!
Έλα, ύπνε, και πάρε το και βάλ’ το στους μπαξέδες και γιόμισε τις φούχτες του κρίνα και μενεξέδες…
Τα στιχουργήματα είναι, όπως αναφέραμε, καταταγμένα στις ενότητες:
Α’ Ενότητα: Πριν κοιμηθεί το παιδί
Β’ Ενότητα: Ενώ το παιδί κοιμάται
Γ’ Ενότητα: Για να ξυπνήσει το παιδί
Δ’ Ενότητα: Γνωμικά
Τα παιδιά τ’ αρσενικά/ ρίχ’ τα στα βασιλικά / και τις τσούπρες τις νταρντάνες/ πέτα τες στις μαντζουράνες: ένα από τα ωραία, μελωδικά, ευφυή γνωμικά της συλλογής, στο τέλος της οποίας υπάρχει και γλωσσάρι, όπως και CD· το ακούσαμε. Είναι πολύ καλό. Σε αυτό ερμηνεύουν ο Ορφέας Ζαφειρόπουλος, η Αργυρώ Λογαρά και η Άννα Βυθούλκα, που είχε και τη σκηνοθετική επιμέλεια.
Για τους νέους γονείς, μα και για τους μεγαλύτερους, για τους μελετητές και τους παιδαγωγούς, για τις βιβλιοθήκες όσων ακόμη μπορούν και ονειρεύονται σχέσεις στοργής, για να μην ξεχνιόμαστε, το βιβλίο Νάνι το κρίνο της αυγής είναι το βάλσαμο των ημερών.
ΥΓ. Ας μη λησμονήσουμε ότι νανουρίσματα έχουν συνθέσει και αρκετοί Έλληνες συνθέτες όπως ο Σπάθης, ο Ευαγγελάτος, ο Θεοδωράκης.
https://diastixo.gr/kritikes/paidika/145-nani-to-krino-tis-avgis
