Ελευθεροτυπία/Βιβλιοθήκη, Σάββατο 23 Οκτωβρίου 2010
**Selma Lagerlof, Ο αυτοκράτορας της Πορτογαλίας, μυθιστόρημα, μτφρ.: π. Ευσέβιος Βίττης, εξώφυλλο: Χρήστος Γουσίδης,ξυλογραφίες: Αλεξάνδρα Σταμάτη-Γιαρμενίτη. Π. Κυριακίδης, εκδόσεις Ακρίτας, σ. 245, ευρώ 18
«Στον “Αυτοκράτορα της Πορτογαλίας” -γράφει στο ωραίο του επίμετρο ο μεταφραστής, π. Ευσέβιος Βίττης- «αντιμετωπίζεται ένα σύνθετο πρόβλημα: Ως πού φτάνουν τα όρια της αγάπης, και είναι ικανή η αγάπη, στην έσχατη εκδήλωση και φανέρωση, να σώσει το πρόσωπο που σ’ αυτήν απευθύνεται από την τελική καταστροφή;». Και αλλού σημειώνει: «Αν και ο φορέας της αγάπης φαίνεται εξωτερικά νικημένος, μειωμένος, εξουθενωμένος, όμως η αγάπη η ίδια δρα διά μέσου του και σκορπίζει γύρω του καλοσύνη, ελπίδα, παρηγοριά, νέες και ευγενικότερες προοπτικές».
Ο Αυτοκράτορας της Πορτογαλίας, της μεγάλης σουηδής συγγραφέως Σέλμα Λάγκερλεφ κυκλοφόρησε τελευταίως σε δεύτερη έκδοση. Είχε κυκλοφορήσει -το πρώτον- το 1980 χωρίς να του δοθεί η ευκαιρία να εισχωρήσει -ευεργετικά- στη διάνοια και στην καρδιά πολλών αναγνωστών. Ημουν από τους τυχερούς που το διάβασαν και είμαι από εκείνους που δεν το ξέχασαν. Ετσι με την ανατύπωσή του, το παρουσιάζουμε με μεγάλη χαρά και με τις φράσεις που του αξίζουν: πως δηλαδή πρόκειται για ένα βιβλίο αριστουργηματικό. Δεν είναι υπερβολή. Το έργο της Λάγκερλεφ, μέσω μιας ήσυχης, χωρίς εξάρσεις αφήγησης, με ήρωα έναν αγαθό, πλην μεγάλης οξύνοιας, πάμφτωχο χωρικό, κατορθώνει και αναδεικνύει, δίχως ύφος περισπούδαστο και υπεροψία, τα ύψιστα επιτεύγματα της αγάπης που είναι η αυτοθυσία και η προσφορά. Και τα δύο τα κάνει σεβαστά. Και τα δύο χαρίζουν στον αναγνώστη πνευματική ανάταση. Αυτός ο ταπεινός χωρικός και πρωταγωνιστής της, ενώ εξωτερικώς φαίνεται νικημένος, είναι ουσιαστικώς ο μεγάλος και μοναδικός νικητής. Διότι αυτός είναι ο φορέας της αγάπης. Που «ουδέποτε εκπίπτει». (Παύλος, Α’ προς Κορινθίους). Ναι, αυτός, ο ταπεινός και παραμελημένος μεροκαματιάρης από τη Σκρου-Λίκα, Γιαν Αντερσον το όνομά του. Στην καλύβα του, που έμπαζε βροχή και χιόνι και που η στέρηση ήταν μόνιμη και πιεστική, μπήκε μια μέρα ένας ήλιος ζεστός και φωτεινός, ένας ήλιος κατάδικός του: η νεογέννητη κορούλα του. «Μόλις την πήρε στα χέρια του, η καρδιά του άρχισε να χτυπάει στο στήθος του όπως ποτέ άλλοτε δεν του είχε συμβεί, και ταυτόχρονα δεν ένιωθε ξεπαγιασμένος πια, ούτε λυπημένος».
Τη βάφτισαν Κλάρα Γκούλα, αν κι ο ίδιος προτιμούσε να τη φωνάζει Κλάρα Φίνα Γκούλερμαν (Φωτεινή, πεντάμορφη κόρη του χρυσαφένιου πύργου). Στο κατώφλι της καλύβας του που καθόταν με την κορούλα του αγκαλιά, είχε κοιτάξει τον ήλιο που μόλις είχε εμφανιστεί και, «Μήπως θέλεις να γίνεις νονός της;» τον είχε ρωτήσει. Με τον καιρό η Κλάρα ομόρφαινε, ζωήρευε, έλαμπε, μα κάποτε έφυγε. Και εκεί ξεχάστηκε, έχασε τον εαυτό της. Το τι έγινε, τι δεν έγινε, πόσα μεσολάβησαν έως ότου επέλθει η κάθαρση στη μεγάλη αυτή ανθρώπινη τραγωδία, πώς και ο φτωχός, συνεσταλμένος Γιαν, αποφάσισε να αυτοανακηρυχθεί «αυτοκράτορας της Πορτογαλίας» μάς το διηγείται με τρόπο εξαίσια απλό και με θαυμάσια ισορροπία η Σέλμα Λάγκερλεφ (1858-1940), η οποία ήταν η πρώτη γυναίκα που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, το 1909. Ηταν ακόμη η πρώτη γυναίκα που έγινε μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας.
«Απ’ ό,τι μπορώ να ξέρω, κατείχε η λογοτεχνία ώς τώρα μόνον ένα βασιλιά. Τον Ληρ. Τώρα υπάρχει ένας ακόμη εφάμιλλός του, εντελώς ανόμοιος όμως, ο αυτοκράτορας της Πορτογαλίας», είχε γράψει ο μεγάλος στοχαστής, θεολόγος και αρχιεπίσκοπος της Ουψάλα Nathan Soderblom.
Ηλικία: Για νέους και για ενηλίκους.
